Optimale Smaakwaarneming en Mondgezondheid: Een Gids voor Goede Mondhygiëne

Proeven en dus smaak is een complexe ervaring. Wat wij ‘smaak’ noemen is eigenlijk een samenspel van meerdere zintuiglijke waarnemingen (smaak in ruimere zin). Smaakwaarneming is de waarneming van verschillende smaken door de smaakzintuigjes op de tong en in de mondkeelholte. De verschillende smaken zijn zoet, zuur, zout, bitter en, sinds kort bekend ook umami (hartig) en vet. Bij het proeven speelt echter ook de waarneming van structuur, textuur, temperatuur en kruidigheid en de waarneming van reukstoffen van voedsel en drank een belangrijke rol. Hierbij speelt de goede mondhygiëne een cruciale rol.

Verlies van smaak kan het voedingspatroon zodanig veranderen dat het leidt tot gewichtsverlies of juist -toename, ondervoeding en daardoor verminderde weerstand. Het kan aanleiding geven tot overconsumptie van zout en suikers om te vieze smaak of gebrek aan smaak te compenseren. Bij verlies van smaak ontbreekt ook de waarschuwingsfunctie voor bedorven voedsel, dat vaak een vieze smaak heeft.

De tong bevat drie soorten smaakpapillen, de papillae circumvallatae achterop de tong, de papillae foliatae aan de achterzijkant van de tong en de papillae fungiformis en filiformis verspreid bovenop de tong. Naast de waarneming van zoet, zuur, zout, bitter, umami en vet wordt in de mondholte ook de structuur, temperatuur, scherpte en kruidigheid waargenomen. Dit verloopt via een ander systeem, via de somatosensorische receptoren, via de vijfde hersenzenuw. Een aandachtpuntje: bij smaakstoornissen kan de reuk verstoord zijn, het hoeft niet altijd veroorzaakt te worden in de mond.

Speeksel speelt een vooraanstaande rol in het op gang brengen van de smaakoverdracht. Vast voedsel wordt opgelost in het speeksel en de smaakstoffen worden via het speeksel getransporteerd naar de smaakorgaantjes. Daarnaast zitten er in speeksel verschillende stoffen die de wondgenezing herstellen en een belangrijke rol spelen bij het onderhouden van de smaakorgaantjes. Ook zorgt speeksel voor een gezond evenwicht in de mondholte, doordat het verschillende eiwitten met een antimicrobiële werking bevat.

Er zijn meerdere variaties van een verstoorde smaak zoals ageusie: verlies van smaak, hypogeusie: verminderde smaak, dysgeusie: vieze smaaksensatie bij normaal gesproken plezierige smaken, gustatorische agnosie: onvermogen om een smaak te herkennen.

Wat kunt u doen bij een vieze- of verstoorde smaak? Met kauwen en zuigen stimuleert u de speekselklieren om dun, waterig speeksel te produceren. Eet gerechten met een sterke pittige en kruidige smaak en drink voldoende. Experimenteer ook met tandpasta's en mondwater voor een betere smaakervaring. Voor meer advies en begeleiding kunt u terecht bij uw tandarts of mondhygiënist.